Para arzı, piyasaların ve ekonominin ana unsurudur, para arzının ölçümü de aynı paralelde analistler ve ekonomistler tarafından rutin olarak yapılan analizler arasındadır. Diğer taraftan yatırımcılar para arzının artması veya azalmasının sonuçlarından net olarak etkilenirken para arzı nedir ve para arzı nasıl ölçülür konusunda fikir sahibi olmayabilirler.
Para arzı ve para arzı nasıl ölçülür konusu ileri seviye temel analiz konuları içinde yer almaktadır. Dolayısıyla para arzı nedir ve nasıl ölçülür konuları hakkında genel fikir sahibi olmaları, para arzının piyasalara ve ekonomiye etkileri konusunda bilinçli olmak açısından çok önemlidir.
Para arzı nedir
Para arzı, bir ülkede belirli bir tarih aralığında piyasada bulunan para miktarına denir. Para arzı, ekonomide yer alan kağıt paralar, madeni paralar, fonlar, menkul kıymetler, vadesiz ve vadeli mevduat dahil birçok satın alma aracını kapsar. Para arzı ekonomide yer alan tüm ekonomik birimlerin kısa vadeli ödemelerini yapabilmeleri için kullanabilecekleri toplam paradır.
Para arzı nasıl ölçülür?
Para arzının ölçülmesinde genellikle iki yaklaşım söz konusudur. Para arazı ölçülürken geniş para arzı ve dar para arzı olarak ölçülür.
Para arzı ölümünde dar para arzı yaklaşımı
Dar para arzı da kendi içinde iki şekilde ölçülür. En dar para arzı (M0) ve dar para arzı (M1)
En dar para arzı MO’ın ölçülmesi ve formülü
MO= TCMB tarafından dolaşıma çıkarılmış banknotlar + Dolaşımdaki madeni paralar – banka kasasındaki nakit para
Mo= (Dolaşımdaki Banknotlar + Madeni Paralar) – Banka kasalarındaki nakit
Dar para arzı M1’in ölçülmesi ve formülü
M1= M0+ bankalarda bulunan vadesiz mevduat
M1 = M0 + Vadesiz Mevduat
Geniş para arzı da kendi içinde geniş para arzı (M2 )ve en geniş para arzı (M3) olarak iki şekilde ölçülür.
Geniş para arzı ölçülmesi ve formülü
M2= M1 + bankalardaki vadeli mevduatlar
M2 = M1 + Vadeli mevduat
En geniş para arzı ölçülmesi ve formülü
M3= M2 + repo ve para piyasası fonları ve ihraç edilen menkul kıymetler
M3 = M2 + Repo + Para piyasası fonları + İhraç edilen menkul kıymetler
Para arzının piyasalara ve ekonomiye etkisi
Merkez bankaları tarafından para politikaları kapsamında para basılarak, faiz/artırıp kısılarak yada diğer politikalarla dolaşımdaki para miktarına müdahale edilir. Para arzı ekonomiler ve piyasalar üzerinde direkt etkilidir. Para arzının artması parasal genişleme yaratarak ekonomide tüketimi ve enflasyonu besler, aynı zamanda faizler düşmesi ile yatırımlar artar, istihdam olumlu etkilenir.
Para arzının kısılması yani sıkı para politikaları ise faizlerin yükselmesine, enflasyonun düşmesine, tasarrufların artmasına yönelikti fakat ekonomik büyüme ve istihdam bu durumdan genlikle olumsuz etkilenir. Aynı zamanda borsalarda genellikle sıkı para politikalarında düşüş trendine girerken parasal genişlemede yükselen trend içinde olurlar.
